28 lutego 2022 roku prezydent Ukrainy, Wołodymyr Zełenski, podpisał wniosek o członkostwo jego kraju w Unii Europejskiej. Zwrócił się również z prośbą o jak najszybsze przyłączenie kraju do UE i wielokrotnie wyrażał przekonanie, że taka decyzja byłaby jasną deklaracją i wsparciem dla Ukrainy w obliczu rosyjskiej agresji.
Ukraina ma już poparcie wielu krajów członkowskich, w tym Polski, które są za przyspieszoną ścieżką akcesji, jednak jak na razie nic nie wskazuje na to, żeby taka przyspieszona ścieżka była możliwa.
W takim razie jak wyglądają kolejne kroki na drodze Ukrainy do członkostwa w UE? Jak zazwyczaj wygląda proces akcesyjny?
Można podzielić go na 5 etapów: zgłoszenie kandydatury, kandydatura, screening, negocjacje i akcesja.
Krok 1
Pierwszy krok w procesie akcesyjnym został już przez Ukrainę wykonany poprzez podpisanie i złożenie oficjalnego wniosku o członkostwo. Każde państwo europejskie, które spełnia kryteria zawarte w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej, a więc szanuje wartości demokratyczne UE i zobowiązuje się do ich propagowania, może złożyć taki wniosek.
Krok 2
Kolejnym ważnym etapem będzie rozpatrzenie wniosku przez Komisję Europejską, która następnie wyda odpowiednią rekomendację. Na jej podstawie Rada Europejska, czyli przywódcy 27 państw członkowskich, może przyjąć wniosek Ukrainy i przyznać jej status państwa kandydującego. Wniosek ten musi być przyjęty jednomyślnie.
Warto jednak zauważyć, że samo przyznanie statusu państwa kandydującego, nie oznacza automatycznego prawa do przystąpienia do Unii ani rozpoczęcia oficjalnych negocjacji.
Krok 3
Negocjacje poprzedzone są fazą przygotowawczą czyli tzw. screeningiem. Jest to przegląd zgodności prawa krajowego z prawem unijnym, którego dokonuje Komisja Europejska. Taka analiza pozwala stwierdzić jakie reformy gospodarcze, administracyjne będą potrzebne, żeby spełnić warunki akcesji. Byłby to również moment dla Ukrainy, żeby jeszcze dokładniej zapoznać się z dorobkiem prawnym Unii Europejskiej. Jest to etap niezbędny, gdyż stanowi podstawę negocjacji.
Następnie Komisja przedstawia ramy negocjacji, które również muszą zostać jednogłośnie zatwierdzone przez 27 państw członkowskich.
Krok 4
To rozpoczęcie oficjalnych negocjacji z krajem kandydującym. Takie rozmowy prowadzone są podczas spotkań rządu kraju kandydującego z rządami krajów członkowskich i podzielone są na 35 rozdziałów, a każdy z nich obejmuje inny obszar polityki unijnej. Negocjacje akcesyjne zostają zakończone dopiero wtedy, kiedy kraj kandydujący spełni wszystkie kryteria przystąpienia, inaczej „kryteria kopenhaskie”, które są następujące:
- stabilność instytucji gwarantujących demokrację, praworządność, prawa człowieka oraz poszanowanie i ochrona mniejszości;
- sprawnie funkcjonująca gospodarka rynkowa oraz możliwość sprostania konkurencji i radzenia sobie z siłami rynkowymi wewnątrz UE;
- zdolność do przyjęcia zobowiązań członka Unii, w tym dostosowania się do celów unii politycznej, gospodarczej i walutowej.
Krok 5
Po zakończeniu negocjacji i dokonaniu odpowiednich reform, ustalenia i warunki przystąpienia zapisuje się w traktacie o przystąpieniu. Musi on zostać zaakceptowany przez Parlament Europejski, a następnie zgodę musi wyrazić Rada Europejska, która znów musi zrobić to jednomyślnie. Następnie wszystkie kraje członkowskie oraz kraj kandydujący muszą podpisać traktat akcesyjny oraz ratyfikować go zgodnie z obowiązującymi przepisami konstytucyjnymi każdego kraju. Po zakończeniu wszystkich pięciu etapów, proces akcesyjny zostaje zamknięty, a Ukraina może zostać państwem członkowskim Unii Europejskiej.
*
Warto zauważyć, że Ukraina od 1 września 2017 roku jest częścią układu stowarzyszeniowego z UE, który od lat zapewnia głębsze więzi polityczne, ściślejsze relacje gospodarcze oraz poszanowanie wspólnych wartości. Podczas szczytu w Kijowie, 21 października 2021 roku, przewodniczący Rady Europejskiej oraz przewodnicząca Komisji Europejskiej podkreślali znaczące postępy poczynione przez Ukrainę w procesie reform zbliżających Ukrainę do Unii Europejskiej.
W przyszłości może to znacząco przyspieszyć negocjacje akcesyjne i potencjalne członkostwo Ukrainy w Unii Europejskie.
Źródła:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=legissum:l14536
https://op.europa.eu/webpub/com/abc-of-eu-law/pl/
https://eur-lex.europa.eu/summary/glossary/screening.html
https://eur-lex.europa.eu/summary/glossary/accession_negotiations.html
https://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/international-summit/2021/10/12/
https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/enlargement-policy/steps-towards-joining_en