Fundacja Schumana podpisuje się pod apelem organizacji społecznych do Premiera w sprawie natychmiastowego zakończenia sytuacji, jaka ma miejsce na granicy polsko-białoruskiej w sposób, który nie tylko będzie zgodny z przyjętymi przez Polskę zobowiązaniami międzynarodowymi, ale przede wszystkim będzie szanował godność uchodźców i uchodźczyń. Zachęcamy do indywidualnego podpisywania na stronie Amnesty International.
Szanowny Panie Premierze,
Żądamy natychmiastowego zakończenia sytuacji, jaka ma miejsce na granicy polsko-białoruskiej w sposób, który nie tylko będzie zgodny z przyjętymi przez Polskę zobowiązaniami międzynarodowymi, ale przede wszystkim będzie szanował godność uchodźców i uchodźczyń przetrzymywanych w Usnarzu Górnym oraz łapanych i nielegalnie wydalanych z Polski w innych miejscach. To w Pana rękach znajdują się wszystkie instrumenty, które na to pozwalają. Działania prezydenta Aleksandra Łukaszenki, jakkolwiek byśmy ich nie oceniali, nie mogą usprawiedliwiać nielegalnych i niehumanitarnych działań polskich władz wobec ludzi na granicy.
Chcemy jeszcze raz przypomnieć i podkreślić, że polskie władze nie mogą jednostronnie wycofać się ze zobowiązań wynikających z Konwencji Genewskiej dotyczącej statusu uchodźców oraz przepisów unijnych, które wprost stanowią, że:
- każdej osobie, która stawia się na granicy, choćby poza przejściem granicznym i wnioskuje o ochronę międzynarodową, trzeba umożliwić złożenie takiego wniosku i dopuścić ją do terytorium oraz
- niedopuszczalne jest wydalanie oraz zawracanie osób do krajów, w których groziłoby niebezpieczeństwo dla ich życia, zdrowia lub wolności (takim państwem niewątpliwie jest Białoruś).
Trzeba także podkreślić, że tzw. dyrektywa powrotowa oraz orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE wprost zakazują tzw. pushbacków, czyli odstawiania migrantów i migrantek na granicę bez przeprowadzenia wobec nich formalnego postępowania powrotowego. W niedawnym wyroku z grudnia 2020 r. przeciwko Węgrom (sprawa C-808/18), Trybunał uznał za sprzeczne z prawem UE dokładnie te same uregulowania prawne oraz praktyki, które polski rząd chce wprowadzić lub już to zrobił. Chodzi tu zarówno o nielegalną odmowę przyjmowania wniosków o ochronę międzynarodową (w tym zakresie Polska przegrała już dwie sprawy przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w 2020 i 2021 roku – M.K. i inni oraz D.A. i inni), jak również o wydalenie osób bez wdrożenia odpowiednich procedur powrotowych.
Domagamy się niezwłocznego uchylenia rozporządzenia Ministra SWiA z 20 sierpnia br. zmieniającego rozporządzenie w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych (Dz.U. 2021, poz. 1536). Jest ono nie tylko niezgodne z przywoływanym wyżej prawem międzynarodowym, ale z uwagi na przekroczenie zakresu ustawowego możliwego do regulacji rozporządzeniem, jest też sprzeczne z polskimi ustawami i Konstytucją. Domagamy się także zmiany rozporządzenia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych (Dz. U. 2020, poz. 435) poprzez, uwzględnienie w katalogu osób uprawnionych do wjazdu do Polski cudzoziemców i cudzoziemek poszukujących ochrony międzynarodowej. Rozporządzenie to bowiem od momentu jego wprowadzenia jest niezgodne z obowiązującym Polskę prawem międzynarodowym.
Wzywamy także do zarzucenia zaprezentowanego przez ministra Mariusza Błaszczaka pomysłu budowy płotu na granicy polsko-białoruskiej. Doświadczenia wielu państw, w tym Stanów Zjednoczonych, pokazują, że jest to działanie, które nie zatrzymuje migracji. W Polsce są także ważniejsze i pilniejsze wydatki niż budowa płotu na granicy, związane na przykład z reformą ochrony zdrowia czy lepszym przygotowaniem systemu recepcyjnego, by był gotowy na przyjęcie większej liczby uchodźców w związku ze zwiększoną liczbą osób poszukujących ochrony i docierających w ostatnich miesiącach do Polski.
W mediach i oświadczeniach wzywa Pan Premier prezydenta Łukaszenkę, by zaprzestał on łamania praw człowieka uchodźców i uchodźczyń na granicach Białorusi i UE. Warto najpierw zadbać, by to nasz rząd nie łamał dokładnie tych samych regulacji, na które powołuje się Pan we wspólnym apelu z przywódcami i przywódczyniami państw bałtyckich przyjętym 23 sierpnia br. Kryzys polityczny między Białorusią a Unią Europejską należy rozwiązać kanałami dyplomatycznymi, jednak jego ofiarami w żadnym razie nie mogą być bezbronne osoby, które są zatrzymywane na granicach przez służby mundurowe wszystkich tych państw.
Wzywamy Pana Premiera także do zaprzestania zmuszania funkcjonariuszy i funkcjonariuszek Straży Granicznej do prowadzenia działań bezprawnych, w tym do popełniania przestępstw. Chodzi tu przede wszystkim o przepis art. 231 § 1 kodeksu karnego, czyli przestępstwa niedopełnienia obowiązków lub przekroczenia uprawnień przez funkcjonariuszy publicznych, gdy działają oni na szkodę interesu prywatnego. Odmowa przyjęcia wniosków o ochronę międzynarodową czy nie wszczęcie procedury powrotowej oraz zawracanie uchodźców i uchodźczyń na granicę wypełniają naszym zdaniem dyspozycję tego przepisu.
Żądamy zatem natychmiastowego wpuszczenia do Polski osób przetrzymywanych w Usnarzu Górnym oraz zaprzestania bezprawnych i niezgodnych z procedurami wydaleń innych osób, które już dostały się na terytorium naszego kraju.
Z poważaniem,
Polska Fundacja im. Roberta Schumana