18 grudnia studenci uczestniczący w “Eurokonwersatoriach” wezmą udział w symulacji na temat stosunków polsko-niemieckich i podsumują współpracę między Polska i Niemcami. Oto artykuł jednej ze studentek, która wciela się w rolę dziennikarki.
O współpracy polsko-niemieckiej na rzecz pojednania i pomocy ofiarom nazizmu
Siedemnastego czerwca minęła kolejna już rocznica podpisanego w tym dniu w 1991 roku w Bonn „Traktatu między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy”. Odwołując się do wielowiekowej tradycji przyjaznego współżycia, zmian zachodzących w Europie i konieczności stworzenia sprawiedliwego oraz trwałego pokojowego ładu europejskiego oba państwa zadeklarowały chęć kształtowania swoich wzajemnych stosunków w oparciu o zasady przyjaźni i dobrego sąsiedztwa dążąc jednocześnie do ścisłej współpracy we wszystkich dziedzinach na zasadzie partnerstwa.
W wyniku porozumienia między rządem polskim i niemieckim w 1991 r. powołano do życia funkcjonującą do dziś Fundację „Polsko-Niemieckie Pojednanie” (FPNP) z siedzibą w Warszawie. Wśród jej celów, deklarowanych w statucie, znalazło się świadczenie pomocy ofiarom prześladowań nazistowskich, gromadzenie i udostępnianie dokumentacji na temat tychże prześladowań stosowanych wobec obywateli polskich, upowszechnianie prawdy historycznej o II wojnie światowej oraz inicjowanie przedsięwzięć służących pojednaniu i porozumieniu między narodami.
Należy zaznaczyć, że głównym źródłem finansowania działalności fundacji stał się wkład w wysokości 500 mln DM przekazany przez Rząd Republiki Federalnej Niemiec w latach 1992-1993 w trzech transzach ( tj. 250 mln DM w styczniu 1992 r., 150 mln pół roku później i 100 mln w czerwcu 1993 r.), co pozwoliło na utworzeniu funduszu o wysokości 417,3 mln zł i emisji pierwszego czeku już w dniu 30 września 1992 r.
Do roku 2004 FPNP dokonała łącznie w ramach tzw. wypłat podstawowych i dodatkowych świadczeń o charakterze pomocy humanitarnej na kwotę ponad 732 mln złotych. Ze względu na objęcie wsparciem dużej liczby ofiar nazizmu (w postaci 484 tysięcy osób) jednostkowe wypłaty były często jednak stosunkowo niewielkie. Mimo to, jak podaje fundacja na stronie poświęconej wystawie pt. „Zachować Pamięć”, „(…) wielu robotników niewolniczych i przymusowych widzi w tych wypłatach symboliczny gest szacunku i sprawiedliwości” wskazując jednocześnie, że stanowią one „istotny wkład do porozumienia między obu krajami”.
Prowadzone w późniejszych latach negocjacje między stroną niemiecką, polską i innymi przedstawicielami państw Europy Środkowowschodniej na forum międzynarodowym doprowadziły do podpisania 17 lipca 2000 r. porozumień berlińskich, a w konsekwencji do uchwalenia przez Bundestag 6 lipca 2000 r. ustawy o utworzeniu Fundacji „Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość”. Dzięki uzyskanym w ten sposób dodatkowym środkom przekazanym przez wyżej wspomnianą fundację i wypłacanym od czerwca 2001 r. do września 2006 r. FPNP mogła dokonać wypłat o wartości przekraczającej 3,5 mld złotych. Dodatkowo w latach 2001-2005 prowadzono także wypłaty ze środków Austriackiego Funduszu „Pojednania, Pokoju i Współpracy” dla 22,689 osób w wysokości ponad 155 mln złotych.
Wspomniana już wcześniej, przekazana FPNP, dotacja z Fundacji „Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość” pozwoliła nie tylko na wypłatę świadczeń, ale również na powołanie do życia projektu SIDI (tj. Sieć Informacji Doradztwa i Integracji) z sześcioma stałymi punktami informacyjnymi dla osób poszkodowanych i ich rodzin na terenie całego kraju. W miejscach tych można otrzymać bezpłatne porady prawne i medyczne, wziąć udział w organizowanych tam spotkaniach oraz zaangażować się w działalność charytatywną.
Realizacja różnorodnych projektów prowadzonych przez FPNP w porozumieniu z innymi organizacjami non-profit oraz instytucjami państwowymi i finansowymi to wzorcowy przykład wzajemnej współpracy Polski i Niemiec akcentowanej w traktacie z 1991 roku.
Fundacja nie tylko stara się zachować pamięć o ofiarach II wojny światowej, ale aktywnie działać na rzecz porozumienia i pojednania między oboma narodami. Wyrazem tego stały się organizowane przez nią wystawy, spotkania oraz konferencje międzynarodowe. Przykładem takiego współdziałania była chociażby konferencja pt. „Polska i niemiecka narracja historyczna” zorganizowana 14 września 2016 r. przez FPNP w siedzibie Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Wśród prelegentów reprezentujących oba państwa znalazł się m.in. były premier Nadrenii Północnej-Westfalii Jürgen Rüttgers, prof. dr hab. Ruth Leiserowitz z Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie i prof. dr Constantin Goschler z Wydziału Historycznego Uniwersytetu Ruhry w Bochum.
W ramach współpracy FPNP z ponad stu niemieckimi miastami, gminami, stowarzyszeniami i instytucjami udało się także przygotować wyjazdy byłych robotników przymusowych do miejsc ich deportacji połączone ze zwiedzaniem oraz spotkaniami z tamtejszą młodzieżą i mieszkańcami. W latach 2007-2009 w ramach „Podróży pamięci” zorganizowane zostały wizyty w Szlezwigu-Holsztynie (na zaproszenie Fundacji Heinricha Bölla w Niemczech), Lipsku, Helmstedt, Seesen (m.in. dzięki Stowarzyszeniu Spurensuche Goslar e.V.), Düsseldorfie, Sassnitz (m.in. dzięki Fundacji „Neue Kultur” z Berlina), Bonn, Karlsruhe oraz na Białoruś (przy współpracy z Internationale Bildungs- und Begegnungsstätte Dortmund).
Dodatkowo w latach 2009-2011 r. fundacja była operatorem, zainicjowanego w 2006 r., programu dokumentacyjnego „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką” uzupełniając istniejący wcześniej zbiór danych półtora miliona osób o wpisy na temat kolejnych prawie dwóch milionów obywateli Polski prześladowanych przez III Rzeszę. Powstała w ten sposób baza zawiera obecnie informacje odnoszące się do ponad pięciu milionów osób i jest ona dostępna za pośrednictwem portalu internetowego www.straty.pl.
Powołanie do życia Fundacji „Polsko-Niemieckie Pojednanie” oraz swobodna realizacja opisanych wcześniej projektów nie byłyby jednak możliwe bez wejścia w życie podpisanego w 1991 r. „Traktatu między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy” oraz partnerskich kontaktów obu państw i realnych działań podejmowanych przez nie na rzecz ofiar prześladowań nazistowskich.
Magda Krajewska