Życie Roberta Schumana (1886-1963)

Category: Publikacje, Robert Schuman Tags:

Luksemburczyk z urodzenia, wykształcony w Niemczech, rzymski katolik z przekonania i Francuz z serca – mawiał o sobie Robert Schuman. Robert Schuman urodził się 29 czerwca 1886 roku w Clausen w Wielkim Księstwie Luksemburga skąd pochodziła jego matka. Ojciec zaś wywodził się z Lotaryngii. W latach 1896–1903 uczył się w gimnazjum w Luksemburgu, gdzie zdał maturę. By móc studiować na niemieckich uniwersytetach, ponowił egzamin w Metz, który wówczas należał do Niemiec.

Studiował prawo w Bonn, Monachium, Berlinie i Strasburgu, gdzie w 1910 roku uzyskał tytuł doktora nauk prawnych. Dwa lata później zdał egzamin sędziowski i otworzył kancelarię adwokacką w Metz. Jako adwokat Schuman zajmował się przede wszystkim prawem cywilnym i handlowym.

Młody Robert Schuman

Warto przypomnieć, że ogromną rolę w formacji intelektualnej i religijnej Schumana odegrała jego matka. Była ona bowiem kobietą wykształconą, a w jej bibliotece znajdowało się blisko 300 książek – jak na czasy, w których żyła, był to spory księgozbiór, szczególnie biorąc pod uwagę, że należał on do kobiety.

Robert Schuman i jego matka

W 1912 roku Schuman zapisał się do Związku Ludowego Katolickich Niemiec, gdzie organizował słynny niemiecki Katholikentag. Zasiadał także w zarządzie Diecezjalnej Federacji Organizacji Młodzieżowych, działał w Caritasie, a także jeszcze w czasie studiów zapisał się w Bonn do katolickiej korporacji studenckiej Unitas-Salia.

Podczas pierwszej wojny światowej znalazł się w niemieckim batalionie pracy – do 1918 roku bowiem był obywatelem niemieckim. Nie brał jednak udziału w walkach, będąc uznanym za niezdolnego do służby wojskowej. Po zakończeniu wojny, gdy Lotaryngia na mocy traktatu wersalskiego przeszła pod rządy francuskie, pozostał w Metz, gdzie prowadził działalność adwokacką. Od 1919 roku zasiadał w Zgromadzeniu Narodowym w Paryżu, reprezentując katolicką partię lotaryńską. Jako deputowany brał udział w pracach komisji do spraw sprawiedliwości, ale przede wszystkim zajmował się problemami Alzacji i Lotaryngii.

Po wybuchu drugiej wojny światowej Schuman pełnił funkcję podsekretarza stanu w rządzie Paula Reynaude i był odpowiedzialny za sprawy uchodźców. Po przejęciu władzy przez marszałka Filipa Pétaine podał się do dymisji. W 1940 roku został aresztowany przez hitlerowców i osadzony w więzieniu w Metz. Tylko dzięki wsparciu ze strony naczelnego sędziego Lotaryngii udało mu się uniknąć obozu koncentracyjnego. Następnie został przewieziony do Neustadt w Palatynacie, gdzie przebywał pod nadzorem niemieckiej policji. W 1942 roku uciekł z Niemiec i do 1944 roku ukrywał się w klasztorach na terenie Francji.

W 1945 roku przyłączył się do partii chrześcijańskich demokratów – Ludowego Ruchu Republikańskiego (Mouvement Républicain Populaire), jednej z największych proeuropejskich partii na kontynencie.

W Czwartej Republice (1946–1958) Schuman szybko stał się kluczową postacią polityki francuskiej. W 1946 roku pełnił funkcję ministra finansów, by na prośbę prezydenta Vincenta Aureola (1884–1966) stanąć na czele rządu (1947–1948). Funkcję szefa rządu pełnił krótko, ale miał znaczne osiągnięcia w polityce międzynarodowej – jako premier sprawił, że Francja stała się największym beneficjentem pomocy amerykańskiej w ramach planu Marshalla, a ponadto przyczynił się do silnego zaangażowania Francji w utworzoną w 1948 roku Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej zajmującej się wdrażaniem tego planu. Schuman był także mocno zaangażowany w przygotowania do utworzenia NATO. Warto zaznaczyć, że to on przyczynił się do włączenia do statutu Rady Europy konwencji dotyczącej ochrony praw człowieka.

Robert Schuman w swoim gabinecie

W polityce wewnętrznej Francji okres powojenny był czasem niezwykle burzliwym – szefowie gabinetów zmieniali się błyskawicznie, natomiast Schumanowi udało się pozostać ministrem spraw zagranicznych przez dłuższy czas (1948–1952). W Piątej Republice zaś, w rządzie Edgara Faure (1908–1988), pełnił on funkcję ministra sprawiedliwości (1955–1956).

Schuman zawdzięcza jednak rozgłos inicjatywie pojednania francusko-niemieckiego na bazie przemysłu ciężkiego. Inicjatywę tę zaproponował mu jego doradca Jean Monnet (1888–1979).

Dziewiątego maja 1950 roku Schuman, pełniący wówczas funkcję ministra spraw zagranicznych, przedstawił koncepcję, nazwaną później jego imieniem, która stała się podstawą utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali oraz Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Euratomu – fundamentów Unii Europejskiej.

W marcu 1958 roku Schuman został jednogłośnie wybrany pierwszym Przewodniczącym Zgromadzenia Parlamentarnego Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, powołanej na mocy Traktatu Rzymskiego z 1957 roku.

Pierwsze posiedzenie Parlamentu Europejskiego

Dziewiętnastego marca 1958 roku odbyło się inauguracyjne posiedzenie wspólnego europejskiego zgromadzenia parlamentarnego pod przewodnictwem Roberta Schumana

Na czele Parlamentu Europejskiego Robert Schuman stał do marca 1960 roku, po czym został jego honorowym przewodniczącym. Gdy odchodził na emeryturę, przedstawiciele Parlamentu nadali mu tytuł Ojca Europy.

Robert Schuman nie spisał wspomnień. Jedynie u schyłku życia napisał swoją jedyną książkę Pour L’Europe (Dla Europy, Znak 2004) poświęconą zjednoczeniu Europy.

Robert Schuman zmarł 4 września 1963 roku. Jego problemy zdrowotne dały o sobie znać, gdy w 1960 roku podczas spaceru w okolicy swojego domu w Scy-Chazelle stracił świadomość i spędził noc pod gołym niebem. Schuman cierpiał bowiem na niedokrwistość mózgu, przez co zdarzało mu się tracić przytomność Problemy zdrowotne skłoniły go do rezygnacji z aktywnego udziału w polityce.

W swoim testamencie Schuman wyraził wolę, by pogrzeb był skromny, bez wieńców i przemówień. Uszanowano jedynie jego ostatnią z wymienionych próśb. Zdjęcie z pogrzebu Schumana ukazuje, że ostatnia droga tego męża stanu miała wyjątkowy i spektakularny charakter. Ceremonia pogrzebowa odbyła się z wielką pompą, przy udziale notabli i orkiestr honorowych. Ale co ważne, zdjęcia przypominają też, że w uroczystości uczestniczył tłum ludzi, którzy przyszli oddać hołd wielkiemu Europejczykowi.

Śmierć Schumana przeżywała cała Europa, o czym najlepiej świadczy symboliczny gest opuszczenia na znak żałoby do połowy masztów flag narodowych w europejskich stolicach, takich jak Bruksela, Luksemburg, Strasburg i Rzym.

Robert Schuman pochowany jest w pięknym romańskim kościółku, naprzeciw jego domu w Scy-Chazelles niedaleko Metz we Francji.

Wkrótce po jego śmierci zaczęto gromadzić materiały do procesu beatyfikacyjnego, który został zakończony w 2004 roku. Obecnie dokumenty poddane są analizie w Watykanie przez Kongregację ds. Kultu Świętych.

Przez jedno czy dwa “n”?

„Nasz” Robert Schuman bywa niekiedy mylony z kompozytorem Robertem Schumannem. Robert Schumann (1810-1856) był niemieckim kompozytorem epoki romantyzmu, krytykiem muzycznym, nauczycielem akademickim i dyrygentem. Znane są przeze wszystkim jego utwory fortepianowe, symfonie, koncerty skrzypcowe i wiolonczelowe. Niewykluczone, że Schuman-polityk poznał twórczość Schumanna-kompozytora. Zdarzało mu się grywać na pianinie stojącym w jego domu w Scy-Chazelles.