20 lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej.
Doświadczenia z okresu negocjacji członkowskich istotne dla akcesu Ukrainy.
Autorami materiału są
Jan Barcz: profesor prawa międzynarodowego, Konferencja Ambasadorów RP, Team Europe Direct, członek Rady Programowej Fundacji Schumana
Jarosław Pietras: uczestnik negocjacji ws. akcesji Polski do UE oraz b. dyrektor w Sekretariacie Generalnym Rady UE, członek Rady Programowej Fundacji Schumana
Marcin Święcicki: Rzecznik Praw Przedsiębiorców na Ukrainie 2019-2021, uczestnik negocjacji ws. akcesji Polski do UE, członek Rady Programowej Fundacji Schumana
Jan Truszczyński: główny negocjator ws. akcesji Polski do UE, Konferencja Ambasadorów RP, Team Europe Direct, członek Rady Programowej Fundacji Schumana
Materiał jest kontynuacją i aktualizacją wcześniejszych publikacji powyższych autorów, w tym raportu “Ukraina jako państwo kandydujące do Unii Europejskiej”.
Najnowszy raport skupia się na doświadczeniach z okresu negocjacji akcesyjnych państw „dużego” rozszerzenia, w tym przede wszystkim Polski, tych zwłaszcza, które mogą mieć istotne znaczenie dla państw obecnie aspirujących do członkostwa.
Państwa „dużego” rozszerzenia znajdowały się w trudniejszym położeniu w porównaniu do państw obecnie aspirujących do członkostwa. Struktura UE pod koniec lat 90. była złożona (trójfilarowa), zarazem jednoznacznie artykułowany był zamiar ówczesnych państw członkowskich („15”) nakierowany na gruntowną reformę ustrojową Unii. Finalizacja „dużego” rozszerzenia przebiegała więc paralelnie z tym procesem. Nie było jasności co do struktury ustrojowej Unii do której przystępowano. Stąd przyjęto specyficzne rozwiązanie: sprawy dostosowań instytucjonalnych związane bezpośrednio z akcesem „12” uregulowano w Traktacie z Nicei (podpisanym 26.02.2001 r., wszedł w życie 1.02.2003 r.), natomiast głęboką reformę ustrojową Unii przesunięto – sfinalizowano dopiero w Traktacie z Lizbony (podpisanym 13.12.2007 r., wszedł w życie 1.12.2009 r.). Państwa obecnie aspirujące do członkostwa przystępować natomiast będą do Unii lizbońskiej, spójnej organizacji międzynarodowej.
Należy natomiast mieć na uwadze, że dramatyczne okoliczności polityczne obecnej fali rozszerzenia dyktowane są agresją Rosji Putina na Ukrainę i toczącą się w Ukrainie wojną. Wynikają z tych okoliczności istotne następstwa dla obecnego procesu rozszerzenia, przede wszystkim co do zakładanego tempa oraz zmiany jego formuły – zamiar nadania temu procesowi charakteru „stopniowalnego”, tj. zamiar maksymalnego włączania państw aspirujących do członkostwa w unijne polityki wraz z dokonanymi postępami dostosowawczymi do unijnych standardów.
Szereg doświadczeń z okresu „dużego” rozszerzenie może mieć jednak istotne znaczenie dla państw obecnie aspirujących do członkostwa. Jeśli chodzi o doświadczenia Polski, to szczególne znaczenie mogą one mieć dla Ukrainy. Ukraina jest – podobnie jak wówczas Polska – państwem o największym potencjale demograficznym w obecnej grupie państw ubiegających się o członkostwo. Po akcesie stanie się piątym co do wielkości państwem członkowskim, wyprzedzając Polskę.
Zespół autorski pozostał podobny jak w wyjściowym projekcie, podobnie też podzielono zadania: Jan Truszczyński zajął się doświadczeniami polskim z okresu negocjacji akcesyjnych, Jarosław Piertras – doświadczeniami związanymi z procesem dostosowawczym, Marcin Święcicki – doświadczeniami związanymi z unijnymi programami pomocowymi, a Jan Barcz – z wyzwaniami dotyczącymi uzgodnienia przyszłego statusu państwa kandydującego w systemie instytucjonalnym UE.
Partnerami raportu są Polska Fundacja im. Roberta Schumana oraz Konferencja Ambasadorów RP.
POPRZEDNIE SPOTKANIA
21 LISTOPADA 2023
Ukraina jako państwo kandydujące do członkostwa w Unii Europejskiej.
Aspekty polityczne i prawne w świetle agresji Rosji.
DOWNLOAD THE RAPORT IN ENGLISH
Ukraina w UE do 2030 roku. Czy to realne?
Ukraina w 2030 roku w Unii Europejskiej to bardzo ambitny cel, ale jego osiągnięcie nie jest całkowicie wykluczone. To główny wniosek z najnowszego raportu Fundacji Schumana i Fundacji Adenauera pt. „Ukraina jako państwo kandydujące do UE”.
Sprawnym przygotowaniom w Ukrainie będzie z pewnością sprzyjał fakt, że poparcie na rzecz uzyskania członkostwa w UE jest największe wśród państw kandydujących. Ukraińcy są gotowi zaakceptować warunki, które Unia uzna za niezbędne dla członkostwa. Agresja Rosji dała również argument do przezwyciężenia wstrzemięźliwego uprzednio nastawienia UE i jej państw członkowskich do europejskich ambicji Ukrainy.
Tempo przebiegu negocjacji akcesyjnych oraz ich finalizacji w postaci traktatu akcesyjnego dyktowane będzie tempem odbudowy gospodarczej Ukrainy, tak aby była ona w stanie sprostać wymogom konkurencji na unijnych rynku wewnętrznym oraz wiarygodnym i trwałym funkcjonowaniem Ukrainy jako sprawnego państwa demokratycznego. Zbudowanie na Ukrainie instytucji gwarantujących w sposób trwały demokratyczny charakter państwa, będzie bez wątpienia zasadniczym testem przyjęcia Ukrainy do UE. Nie należy spodziewać się tutaj żadnej taryfy ulgowej. Dodatkowym czynnikiem, który ma wpływ na tę sprawę, są fundamentalne problemy, jakie wystąpiły w Polsce i na Węgrzech, związane z naruszaniem praworządności i budowaniem państw autorytarnych.
Przystąpienie Ukrainy do UE przyniesie ogromne konsekwencje finansowe, których źródła, skala i skutki jeszcze nie są w pełni znane. Bank Światowy ocenił w marcu 2023 roku straty wojenne Ukrainy na 383 miliardów euro. Przy odbudowie rozłożonej na 10 lat oznaczałoby to roczne wydatki rzędu 38,3 miliardów euro. Coroczny budżet UE wynosi około 130 miliardów euro. W negocjacjach mogą pojawić się propozycje okresów przejściowych ograniczających dostęp do pełni finansowania unijnego jeszcze w dłuższym czasie po akcesji.
Poza kwestiami finansowymi, znaczącymi problemami mogą być kwestie warunków prowadzenia działalności gospodarczej w Ukrainie, reguły konkurencji w kontekście oligarchicznej struktury gospodarki czy walka z korupcją. Nawet jeśli przepisy prawa już obecnie są zbliżone do rozwiązań unijnych, to praktyka administracji ukraińskiej i trudności napotykane przez podmioty zagraniczne działające na tym rynku pozostają do rozwiązania. Również swoboda nabywania nieruchomości przez cudzoziemców może wywołać gorące polityczne spory, prowadzące do formułowania niezbyt realistycznych postulatów negocjacyjnych. Podobnie jak w Polsce tam też mamy do czynienia z zaszłościami historycznymi rzutującymi na oceny polityczne.
Problemem spornym może być kwestia preferencji dla firm lokalnych ubiegających się o kontrakty na odbudowę. Takie preferencje wydają się wielu politykom ukraińskim złotą receptą na szybszy rozwój rodzimej przedsiębiorczości i już kilka razy wynikły z tego ostre spory z Komisją Europejskiej, ze względu na sprzeczności z zasadą jednolitego rynku wewnętrznego.
Poważnym wyzwaniem jest gotowość samej Unii do ew. rozszerzenia. Rozwiązania wprowadzone na mocy Traktatu z Lizbony co prawda znacznie ułatwiają przyjęcie nowych państw, bowiem przyjęcie takie nie wymaga w najważniejszych obszarach (alokacji miejsc w Parlamencie Europejskim, podejmowania decyzji w Radzie większością kwalifikowaną, składu Komisji Europejskiej) rewizji traktatowych. Zmiany w instytucjach i tak będą jednak przedmiotem trudnych negocjacji. To samo dotyczy postulatu wprowadzenia większej elastyczności w unijnym procesie decyzyjnym ze względu na coraz większą liczbę państw członkowskich. Nie należy zapominać, że dla osiągnięcia kompromisu w tych sprawach, jak do finalnej zgody na rozszerzenie wyjściowo konieczna jest jednomyślność wszystkich państw członkowskich.
[ Pobierz informację prasową ]
***
Prezentacja raportu miała miejsce podczas spotkania 21.11.2023, w którym udział wzięli autorzy:
- Jan Barcz: profesor prawa międzynarodowego, Konferencja Ambasadorów RP, Team Europe Direct
- Jarosław Pietras: uczestnik negocjacji akcesji Polski do UE oraz b. dyrektor w Sekretariacie Generalnym Rady UE
- Marcin Święcicki: Rzecznik Praw Przedsiębiorców na Ukrainie 2019-2021
- Jan Truszczyński: główny negocjator ws. akcesji Polski do UE, Konferencja Ambasadorów RP, Team Europe Direct
Partnerami Raportu są: Polska Fundacja im. Roberta Schumana, Fundacja Konrada Adenauera oraz Konferencja Ambasadorów RP.
29 CZERWCA 2022
Zapraszamy do zapoznania się z nagraniem z seminarium “Ukraina należy do Europy. Perspektywa członkostwa Ukrainy w UE w świetle konkluzji z posiedzenia Rady Europejskiej (23-24.06.2022 r.)”, które odbyło się 29 czerwca 2022.