Czy perspektywa rozszerzenia Unii Europejskiej w 2025 roku jest wciąż realna? Co jest największym wyzwaniem w potencjalnej integracji Bałkanów Zachodnich? Jaką rolę w procesie rozszerzenia odgrywa Rosja i dlaczego kandydatura Turcji wzbudza tak wiele zastrzeżeń? W najnowszej publikacji Fundacji Schumana “Rozszerzona w różnorodności. Proces rozszerzenia Unii Europejskiej i jego perspektywy” Adam Balcer analizuje potencjał rozszerzenia Unii Europejskiej.

„Kolejne rozszerzenia Unii Europejskiej – czy / kiedy?”

Czy perspektywa rozszerzenia Unii Europejskiej w 2025 roku jest wciąż realna? Co jest największym wyzwaniem w integracji Bałkanów Zachodnich? Jaką rolę w procesie rozszerzenia odgrywa Rosja i dlaczego kandydatura Turcji wzbudza tak wiele zastrzeżeń? W najnowszej publikacji Fundacji Schumana “Rozszerzona w różnorodności. Proces rozszerzenia Unii Europejskiej i jego perspektywy” Adam Balcer analizuje potencjał rozszerzenia Unii Europejskiej.

Od utworzenia Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) w 1958 roku do przyjęcia Chorwacji w 2013 roku w struktury Unii Europejskiej, liczba państw członkowskich wzrosła z 6 do 28. Rozszerzenie miało nie tylko istotny wymiar geograficzny, demograficzny, ekonomiczny oraz kulturowy, ale i znacząco zmieniło układ sił w UE oraz jej charakter. Co więcej, proces integracji przyczynił się do umocnienia demokracji oraz zdecydowanej poprawy sytuacji ekonomicznej w przypadku większości nowych państw członkowskich. Jaki jest przyszły kierunek integracji europejskiej? Czy/kiedy Unia Europejska zdecyduje się na przyjęcie nowych państw członkowskich? Odpowiedź nie jest taka oczywista.

„W poczekalni”. Kazus Bałkanów Zachodnich

Proces rozszerzenia UE w praktyce dotyczy obecnie Bałkanów Zachodnich. Region ten jest de facto bardzo silnie zintegrowany z UE, co sprzyja wewnątrz Unii myśleniu w kategoriach małej stabilizacji, czyli przekonaniu, że kraje regionu mogą na dłużej pozostać w „poczekalni”. Długi proces przedakcesyjny i negocjacyjny ma stanowić najlepsze narzędzie ich skutecznego przygotowania się do członkostwa. Znaczenie dalszej integracji tego regionu, zamieszkałego przez nieco ponad 18 milionów osób oraz borykającego się z pogorszeniem jakości demokracji, wysokim bezrobociem, korupcją i przestępczością, nie opiera się na jego potencjale ekonomicznym czy demograficznym. Dziś, proces integracji państw bałkańskich z UE pełni rolę kotwicy stabilizacyjnej dla regionu i katalizatora demokratyzacji oraz stanowi znacznie poważniejsze wyzwanie dla UE niż poprzednie rozszerzenia. 

Autorytarny dryf Turcji

Kandydatura Turcji od początku budziła sprzeciw zarówno wśród społeczeństw państw członkowskich, jak i elit politycznych, bez względu na usytuowanie na scenie politycznej. Poważne zastrzeżenia do kandydatury tureckiej wynikają z różnych przyczyn, takich jak specyfika kulturowa, demografia, geografia oraz problemy wewnętrzne i zewnętrzne, również z członkowskim krajem UE. Obecnie, ze względu na przekształcenie się Turcji w kraj autorytarny, proces integracji jest niemal nierealny.

Wpływ Rosji na proces integracji europejskiej

Rosja odgrywa niebagatelną rolę w procesie rozszerzenia – ma silną pozycję w regionie Bałkanów Zachodnich, a państwa Partnerstwa Wschodniego (PW), które mają europejskie aspiracje, traktuje jako wyłączną strefę wpływów. Swoją polityką wobec Gruzji, Mołdawii i Ukrainy Moskwa pokazała, że jest gotowa do użycia siły militarnej by zablokować aspiracje proeuropejskie krajów PW, co  wymusza wstrzemięźliwe nastawienie UE do krajów PW.

Stosunek obywateli UE do rozszerzenia

Proces rozszerzenia nigdy nie cieszył się masowym poparciem społeczeństw unijnych. Jak pokazuje badanie Eurobarometru z 2018 roku blisko 45% obywateli UE zadeklarowało, że popiera dalsze rozszerzenia, tyle samo było temu przeciwne. Warto podkreślić, że w społeczeństwach unijnych istnieją zasadnicze różnice pod względem nastawienia do integracji. Największe poparcie jest w krajach przyjętych do UE w latach 2004-2013, szczególnie w Rumuni, Polsce i na Litwie, najmniejsze zaś we Francji i Niemczech.

Publikacja “Rozszerzona w różnorodności. Proces rozszerzenia Unii Europejskiej i jego perspektywy” powstała w ramach projektu „EnlargEUrope” przy wsparciu środków Komisji Europejskiej w ramach programu Europa dla Obywateli. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną oraz za sposób wykorzystania zawartych w niej informacji.