Polska jest częścią wspólnoty europejskiej, u podstaw której leżą takie wartości jak godność człowieka, wolność, demokracja, równość, państwa prawne, prawa człowieka, pluralizm, niedyskryminacja, tolerancja, sprawiedliwość, solidarność. Polska od ponad 30 lat uczestniczy w procesach integracyjnych na kontynencie, a od 20 lat jest członkiem Unii Europejskiej – najbardziej zaawansowanej formy tej integracji. Polska na równi z innymi krajami UE współtworzy prawo obowiązujące w 27 państwach członkowskich, które ma wpływ na wiele obszarów naszego życia – od standardów jakości produktów spożywczych, które kupujemy w sklepie, przez przepisy chroniące pracowników, po swobodę przemieszczania się po całym terytorium UE.
Tymczasem nie ma systemowej obecności Europy w szkole – nauczania o Europie, w Europie i dla Europy. Kwestie związane z członkostwem Polski w Unii Europejskiej czy Radzie Europy nauczane są w sposób marginalny i mało atrakcyjny. Programy nauczania i podręczniki zawierają dużo wiedzy faktograficznej, które mogą stanowić dobry fundament do poznania Europy. Jednak edukacja europejska nie może się do nich ograniczać, bo znajomość samych dat czy nazw instytucji nie wystarczy do zrozumienia procesów zachodzących w Europie, idei stojącej za integracją, zasad współpracy w UE i sposobu podejmowania decyzji. Z podstawy programowej nie wynika, aby uczniowie i uczennice mieli w szkole kształtować tożsamość i obywatelstwo europejskie. W preambule podstawy programowej wskazana jest wartość budowania i wzmacniania tożsamości indywidualnej, lokalnej, regionalnej, narodowej i etnicznej. Jednocześnie brak jest jakiegokolwiek odwołania do wspólnoty europejskiej, która uzupełnia wspominany katalog i nie stoi z nim w sprzeczności. Aby czuć się częścią tej wspólnoty a tym samym mieć poczucie wpływu na jej przyszłość na równi z obywatelami innych krajów europejskich, potrzebne jest doświadczenie Europy, poznanie jej różnorodności, zdobycie o niej wiedzy i kształtowanie krytycznego myślenia w stosunku do zachodzących w Europie procesów społecznych, kulturowych i politycznych. System edukacji powinien wspierać budowanie relacji z Europą poprzez przekazywanie rzetelnej wiedzy oraz możliwości jej samodzielnego doświadczenia. Edukacja europejska powinna być w szkole obecna, zarówno w podstawie programowej jak i codziennym życiu szkoły, powinna być elementem reformy systemu edukacji.
Nasza wizja absolwentów i absolwentek polskiego systemu edukacji z dobrą edukacją europejską
Młodzi ludzie po ukończeniu szkoły czują się również Europejczykami – częścią wspólnoty europejskiej, rozumieją i podzielają wartości europejskie, są świadomymi swoich praw obywatelami UE, którzy rozumieją ideę integracji europejskiej i znają najnowszą historię Europy. Swobodnie posługują się przynajmniej jednym językiem obcym i uczestniczyli w wymianach międzynarodowych. Potrafią wyrażać opinie o tematach, którymi zajmuje się UE, wiedzą, jak UE wpływa na ich życie, potrafią korzystać z możliwości jakie UE daje. Rozumieją i są w stanie samodzielnie odkrywać, jakie znaczenie ma UE w ramach odpowiedzi na globalne wyzwania i zagrożenia.
Nasza wizja dobrej edukacji europejskiej zakłada:
- Wsparcie uczniów i uczennic w budowaniu własnej relacji z Europą, kształtowaniu tożsamości europejskiej oraz w identyfikacji ze wspólnotą europejską;
- Tłumaczenie procesów integracyjnych, idei integracji, zasad funkcjonowania UE, roli Polski w UE i tego, jak UE wpływa na nasze codzienne życie;
- Omawianie w szkole aktualnych problemów i wyzwań z jakimi mierzy się Europa i UE i tym samym każdy i każda z nas;
- Poznawanie wartości europejskich także poprzez implementowanie ich w praktyce – m.in. rozwijanie umiejętności pracy w zespole, dyskusji i poszukiwanie konsensusu, demokratyczny samorząd uczniowski, wsparcie wolontariatu i aktywności społecznej, respektowanie praw uczniów i uczennic etc.;
- Międzyprzedmiotowość – obecność wątków europejskich na różnych lekcjach przedmiotowych. Różne treści przedmiotowe mogą stać się przyczynkiem do poruszenia tematów europejskich (np. ma matematyce można sformułować katalog zadań bazujących na danych Eurostatu, na lekcjach ekonomii – analizować budżet UE);
- Rozłożenie w czasie treści europejskich w taki sposób, aby uczniowie systematycznie stykali się z tematyką europejską;
- Zwrócenie uwagi na rozwijanie umiejętności sprawnego komunikowania się w językach obcych;
- Prowadzenie zajęć uczących krytycznego myślenia i przeciwdziałania dezinformacji dotyczącej integracji w Europie;
- Umożliwienie uczniom i uczennicom zdobywania doświadczenia międzykulturowego, poznanie rówieśników z innych krajów europejskich np. poprzez udział w wymianach międzynarodowych;
- Wspieranie współpracy polskich szkół ze szkołami z innych krajów europejskich;
- Wzmocnienie edukacji formalnej poprzez działania edukacji pozaformalnej, w tym działania organizacji społecznych.
Polecamy nasz „Podręcznik edukacji europejskiej”
