27 krajów, 150 losowo wybranych obywateli i obywatelek, w tym najmłodsza osoba w wieku 16 a najstarsza 81 lat, 24 języki, 9 dni rozmów i jeden temat – budżet Unii Europejskiej. W weekend 16-18 marca odbyła się ostatnia, trzecia sesja panelu obywatelskiego o budżecie UE.
To pierwszy unijny budżet, w przygotowaniu którego bezpośrednio uczestniczą obywatele i obywatelki UE w ramach panelu obywatelskiego. Rozmowy nie dotyczyły samego podziału środków budżetowych ale priorytetów działania UE – obszarów, które dla obywateli i obywatelek są ważne i na które chcą aby przeznaczano unijne środki. Rozmowy schodziły często na poziom szczegółowych, konkretnych rozwiazań z ważnych dla osób uczestniczących aspektów. Wśród omawianych tematów były takie jak m.in. ochrona środowiska, migracje, ochrona zdrowia i mieszkalnictwo, innowacje cyfrowe i obronność, rynek pracy, edukacja, energia.
Efekty pracy zostały 18 maja przekazane Piotrowi Serafinowi, komisarzowi ds. budżetu i zwalczania nadużyć finansowych i mają być wzięte pod uwagę przygotowując propozycję nowego budżetu UE.
Co uczestnicy i uczestniczki uznali za najwazniejsze:
1. Działania z zakresu ochrony zdrowia – równy dostęp do służby zdrowia, produkcja leków na terenie UE oraz transgraniczna opieka zdrowotna,
2. Redukcję dysproporcji regionalnych poprzez wsparcie infrastruktury i usług,
3. Zapewnienie młodym ludziom możliwości wejścia na rynek pracy oraz uczciwe i godne warunki pracy.
To głos obywateli i obywatelek za wzmocnieniem działań i kompetencji UE w dziedzinie ochrony zdrowia oraz wsparcie dla polityki spójności w obecnym kształcie.
Całość rekomendacji znajdziecie tutaj.
Kto brał udział w panelu
W panelu obywatelskim wzięli udział losowo wybrani uczestnicy i uczestniczki ze wszystkich 27 państw członkowskich UE, którzy odzwierciedlają różnorodność Europy m.in. pod względem geografii, wieku, płci. Osoby te nie są ekspertami od spraw europejskich czy społeczno-politycznych. Taki układ miał zapewnić lepsze zrozumienie przez Komisję Europejską opinii i rzeczywistych potrzeb obywateli i obywatelek Unii. Większość z nich pierwszy raz w życiu przyjechała do Brukseli, a zaproszenie do udziału w tej dyskusji potraktowała początkowo jako żart lub spam.
Filip, uczeń liceum z Gostynia w Polsce, dowiedział się panelu obywatelskim od swojego taty. Michela z Włoch, seniorka z bardzo różnorodnym doświadczeniem zawodowym, dostała omienny list z informacją o panelu. Bernardo, student i pracownik udzedu miasta z Portugalii, odpowiedział na listowne zaproszenie do udziału w panelu, które dostał jego tata. Do domu Winnie z Malty, nauczycielki obecnie na emeryturze, zapukali rekruterzy. Osoby, do których dotarło zaproszenie, musiały się zgłosić, a następnie z tej grupy wylosowani zostali uczestnicy i uczestniczki.
Jakie uczucia towarzyszyły uczestnikom i uczestniczkom?
Zaskoczenie samą możlwiością udziału w spotkaniu. Tym, że UE działa w tak wielu obszarach oraz że w tak wielu różnych krajach europejskich ludzie mają takie same problemy. Zaskoczenie wielojęzycznością spotkania, możliwością mówienia w swoim języku i ogromem pracy tłumaczy. Uwagą i opieką, jaką dostali od Komisji Europejskiej. Zaskoczenie tym, że tak łatwo rozmawiać w tak różnorodnej grupie, a wśród innych – początkowa frustracja trudnościami w rozmowie z ludźmi z różnych krajów, różnym wieku, ale przede wszystkim o różnym poziomie wiedzy na dyskutowane tematy. Czasami osobom uczestniczącym towarzyszyło zdezorientowanie i niezrozumienie co do zadań, które mają w grupie realizować i poczucie chaosu. Nie zabrakło poczucia podmiotowości, dowartościwania – przez możlwiość zabrania głosu i bycia wysłuchanym/wysłuchaną, przez uwzględnianie opinii uczestników i uczestniczek w rekomendacjach, przez uwagę i szacunek okazany przez organizatorów oraz przez dobrą i otwartą atmosferę, w której toczyły się rozmowy. Wszystkich łączy zadowolenie z udziału w panelu, z możliwości poznania tak wielu ludzi z różnych krajów i dobrej rozmowy, ale pojawia się też niepewność, że rekomendacje zostaną uwzględnione przy tworzeniu budżetu UE.
Jak przebiegały prace?
Uczestnicy i uczestniczki ze wsparciem osób moderujących pracowali w 12 mniejszych grupach nad obszarami tematycznymi, które uznali za ważne. Wypracowali rekomendacje, do których następnie odnieśli się eksperci i ekspertki – z Komisji Europejskiej oraz osoby niezależne, którzy zwrócili uwagę m.in. na zakres kompetencji UE oraz potrzebę połączenia pomysłów z różnych obszarów tematycznych bezpośrednio z budżetem. Na wiele z przedstawionych pomysłów osoby uczestniczące dostały inforamcję zwortną od ekspertek i ekspertów oraz pracowników Komisji Europejskiej o działaniach, które UE w danym obszarze prowadzi i to było zaskoczeniem dla uczesników i uczestniczek – działania UE często pokrywały się z pomysłami osób uczestniczących, jednak nie mieli o nich wcześniej wiedzy.
Grupy wzajemnie wymieniały się uwagami do rekomendacji i dopracowywały swoje, ze wsparciem redakcyjnym. Nad ostatecznymi wersjami uczestnicy i uczestniczki głosowali plenarnie, poszeregowali je też według ważności. 18 maja przekazali je Piotrowi Serafinowi, unijnemu komisarzowi ds. budżetu i zwalczania nadużyć finansowych.
Więcej informacji na temat panelu znajdziesz na stronie www panelu oraz tutaj, a jeżeli też chcesz wyrazić swoje zdanie o tym, na co powinny być wydawane środki UE, zajrzyj na Portal Aktywności Obywatelskiej.
SKĄD WZIĘŁY SIĘ PANELE OBYWATELSKIE? Zostały one zainicjowane po konferencji w sprawie przyszłości Europy, która odbyła się w latach 2021-2022. 800 losowo wybranych obywateli uczestniczących w tej konferencji zaapelowało o podobne, częstsze możliwości uczestnictwa obywateli w kształtowaniu polityki europejskiej w przyszłości. W odpowiedzi przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen zdecydowała, że europejskie panele obywatelskie staną się stałym elementem europejskiego życia demokratycznego, angażując obywateli w proces kształtowania polityki. Kolejne panele dotyczyły konkretnych problemów: co zrobić z marnotrawstwem żywności, jak wspierać edukację, jak kształtować politykę energetyczną czy jak radzić sobie z nienawiścią w społeczeństwie?
CZYM JEST BUDŻET UE? Kiedy ludzie mówią o budżecie UE, często odnoszą się do długoterminowego planu zwanego Wieloletnimi Ramami Finansowymi (WRF). Plan ten określa całkowitą kwotę dostępnych środków i decyduje, w jaki sposób zostaną one wydane w ciągu kilku lat. Określa również limity wydatków dla każdego głównego obszaru, takiego jak bezpieczeństwo i obrona, wsparcie uboższych regionów lub rolnictwo czy środowisko. Takie planowanie wieloletnie zaczęto stosować w latach 80-tych XX wieku, aby uniknąć corocznych, długotrwałych negocjacji blokujących za każdym razem rozpoczęcie działań Unii na początku danego roku.
DLACZEGO POTRZEBUJEMY BUDŻETU UE? Jak powszechnie wiadomo, budżet to plan pokazujący, ile pieniędzy dana osoba lub organizacja zarobi i ile będzie potrzebować lub wydawać. Każdy kraj na świecie ma budżet, który jest kalkulacją jego potencjalnych dochodów (ile pieniędzy zarabia) i wydatków (ile pieniędzy wydaje).
Oto niektóre z obszarów, w których budżet UE uzupełnia budżety krajowe: Po pierwsze, wspiera on działania, w których UE odgrywa znaczącą rolę, zgodnie z traktatami Unii Europejskiej. Polityki te obejmują takie obszary jak rolnictwo i wsparcie uboższych regionów (tzw. polityka spójności). W sektorze rolnictwa nacisk kładziony jest na zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, wspieranie źródeł utrzymania rolników i promowanie przyjaznego rolnictwa w całej UE. Polityka spójności natomiast ma na celu promowanie wysokiej jakości życia we wszystkich regionach UE poprzez wspieranie rozwoju gospodarczego, społecznego i terytorialnego w oparciu o zasadę solidarności. Po drugie budżet UE wspiera projekty o prawdziwie europejskim wymiarze, takie jak infrastruktura transgraniczna (np. sieć kolejowa „Rail Baltica” łącząca Estonię, Łotwę i Litwę z Polską oraz z resztą Europy) lub projekty obejmujące wiele krajów (np. współpraca sądowa między kilkoma państwami członkowskimi). Po trzecie, pozwala stawić czoła europejskim wyzwaniom, które są wspólne dla wszystkich państw członkowskich, takim jak potrzeba wzmocnienia konkurencyjności naszej gospodarki, zagwarantowania naszego bezpieczeństwa, a także przyspieszenia cyfrowej transformacji administracji, aby była ona bardziej efektywna i lepiej dostępna dla obywateli. Po czwarte budżet UE pomaga także w radzeniu sobie ze wspólnymi kryzysami, takimi jak pandemia COVID-19 i skutki rosyjskiej agresji na Ukrainę.
CZY BUDŻET UNII JEST DUŻY? Budżet UE to wydatki i dochody na dany rok, przy jednoczesnym poszanowaniu całkowitych kwot uzgodnionych w ramach długoterminowego budżetu UE. Obecny długoterminowy budżet UE obejmuje lata 2021-2027. Wynosi on 1,2 bln EUR, co stanowi około 1% PKB UE (produkt krajowy brutto = wartość towarów i usług wytworzonych na danym obszarze w określonym czasie). Unię tworzy 27 państw członkowskich o łącznej liczbie ludności wynoszącej ok. 450 milionów. Biorąc pod uwagę te liczby, roczny budżet UE jest w rzeczywistości dość niewielki – około 160-180 mld EUR rocznie w latach 2021-27. Jest to porównywalne z budżetem krajowym Danii, który dotyczy 5,6 mln osób i jest o około 30% mniejszy niż budżet Polski, która ma ok. 38 mln obywateli. Aktualny budżet Unii jest wyjątkowo uzupełniony o około 800 mld EUR z funduszu NextGenerationEU, tymczasowego funduszu wspierającego odbudowę po pandemii COVID-19. Długoterminowy budżet UE na lata 2021-2027, wraz z NextGenerationEU, wynosi zatem około 2 bilionów euro.