150 przypadkowo wybranych obywateli Unii Europejskiej rozmawiało w Brukseli w 24 językach o budżecie UE. #EUHaveYourSay #EUbudget
W rozmowach obywatelskich zorganizowanych przez Komisję Europejską losowo wybrani uczestnicy ze wszystkich 27 państw członkowskich spotykają się, aby omówić kluczowe inicjatywy na szczeblu europejskim. Podczas spotkania w Brukseli 28-30 marca 2025 koncentrowali się na nowym budżecie UE, który będzie obowiązywał od 2028 roku. Na podstawie dyskusji opracowane zostaną zalecenia, które Komisja Europejska weźmie pod uwagę podczas prac nad tym budżetem.
Uczestnicy dyskusji zostali wybrani przypadkowo i odzwierciedlają różnorodność Europy pod względem geografii, wieku i płci. Większość uczestników spotkania pierwszy raz w życiu przyjechało do Brukseli, a zaproszenie do udziału w tej dyskusji potraktowało początkowo jako żart lub spam. Osoby biorące udział w panelu nie są ekspertami od spraw europejskich czy społeczno-politycznych. Taki układ ma zapewnić lepsze zrozumienie przez Komisję Europejską opinii i rzeczywistych potrzeb obywateli Unii.
Niemal we wszystkich grupach roboczych pojawiał się temat wzmocnienia europejskiego bezpieczeństwa i zwiększenia wydatków na obronę. Podczas całego panelu był to ważny element dyskusji. Podkreślano, że współpraca w dziedzinie obrony może dotyczyć różnego rodzaju inwestycji, nie tylko w same zbrojenia, ale także np. w infrastrukturę pozwalającą na sprawny transport zaopatrzenia czy odporność przed atakami cyfrowymi. U części obywateli pojawiały się wątpliwości czy nadmierne zbrojenie się nie spowoduje wzrostu napięcia w Europie. Głosy te były jednakże w mniejszości.
Innymi pojawiającymi się tematami, które zdaniem uczestników panelu powinny zostać uwzględnione w kolejnym budżecie europejskim to ochrona zdrowia (wspólne dla wielu krajów), jakość środowiska, nieobciążanie długami kolejnych pokoleń, wsparcie innowacji i poprawa stanu infrastruktury (szczególnie w krajach Europy Południowej). Wspominano także o wyzwaniach z dostępem do mieszkań, szczególnie dla młodszych pokoleń. Wskazywano na synergię pomiędzy różnymi obszarami. Np. inwestycje w dziedzinie cyfryzacji mogą przyczynić się do wzmocnienia zdolności obronnych, a przyjazne środowisko to mniejsze obciążenie dla służby zdrowia. Część osób zauważyła także, że ważne jest zapewnienie spójności pomiędzy różnymi regionami, aby np. lekarze wykształceni w jednym z krajów nie wyjeżdżali do pracy tam, gdzie mają dużo lepsze warunki. Reasumując formuła spotkania pokazała wszystkim, że perspektywy i potrzeby w poszczególnych krajach mogą niekiedy być nieco odmienne, ale wiele wyzwań jest wspólnych dla wszystkich Europejczyków i Europejek. Dlatego trzeba szukać wspólnych rozwiązań na poziomie europejskim. Więcej informacji na temat panelu https://citizens.ec.europa.eu/new-european-budget_pl
Obecnie trwają także otwarte dla wszystkich konsultacje na temat kolejnego budżetu europejskiego https://commission.europa.eu/news/you-can-now-take-part-shaping-next-eu-long-term-budget-2025-02-12_pl
SKĄD WZIĘŁY SIĘ PANELE OBYWATELSKIE? Zostały one zainicjowane po konferencji w sprawie przyszłości Europy, która odbyła się w latach 2021-2022. 800 losowo wybranych obywateli uczestniczących w tej konferencji zaapelowało o podobne, częstsze możliwości uczestnictwa obywateli w kształtowaniu polityki europejskiej w przyszłości. W odpowiedzi przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen zdecydowała, że europejskie panele obywatelskie staną się stałym elementem europejskiego życia demokratycznego, angażując obywateli w proces kształtowania polityki. Kolejne panele dotyczyły konkretnych problemów: co zrobić z marnotrawstwem żywności, jak wspierać edukację, jak kształtować politykę energetyczną czy jak radzić sobie z nienawiścią w społeczeństwie?
CZYM JEST BUDŻET UE? Kiedy ludzie mówią o budżecie UE, często odnoszą się do długoterminowego planu zwanego Wieloletnimi Ramami Finansowymi (WRF). Plan ten określa całkowitą kwotę dostępnych środków i decyduje, w jaki sposób zostaną one wydane w ciągu kilku lat. Określa również limity wydatków dla każdego głównego obszaru, takiego jak bezpieczeństwo i obrona, wsparcie uboższych regionów lub rolnictwo czy środowisko. Takie planowanie wieloletnie zaczęto stosować w latach 80-tych XX wieku, aby uniknąć corocznych, długotrwałych negocjacji blokujących za każdym razem rozpoczęcie działań Unii na początku danego roku.
DLACZEGO POTRZEBUJEMY BUDŻETU UE? Jak powszechnie wiadomo, budżet to plan pokazujący, ile pieniędzy dana osoba lub organizacja zarobi i ile będzie potrzebować lub wydawać. Każdy kraj na świecie ma budżet, który jest kalkulacją jego potencjalnych dochodów (ile pieniędzy zarabia) i wydatków (ile pieniędzy wydaje).
Oto niektóre z obszarów, w których budżet UE uzupełnia budżety krajowe: Po pierwsze, wspiera on działania, w których UE odgrywa znaczącą rolę, zgodnie z traktatami Unii Europejskiej. Polityki te obejmują takie obszary jak rolnictwo i wsparcie uboższych regionów (tzw. polityka spójności). W sektorze rolnictwa nacisk kładziony jest na zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, wspieranie źródeł utrzymania rolników i promowanie przyjaznego rolnictwa w całej UE. Polityka spójności natomiast ma na celu promowanie wysokiej jakości życia we wszystkich regionach UE poprzez wspieranie rozwoju gospodarczego, społecznego i terytorialnego w oparciu o zasadę solidarności. Po drugie budżet UE wspiera projekty o prawdziwie europejskim wymiarze, takie jak infrastruktura transgraniczna (np. sieć kolejowa „Rail Baltica” łącząca Estonię, Łotwę i Litwę z Polską oraz z resztą Europy) lub projekty obejmujące wiele krajów (np. współpraca sądowa między kilkoma państwami członkowskimi). Po trzecie, pozwala stawić czoła europejskim wyzwaniom, które są wspólne dla wszystkich państw członkowskich, takim jak potrzeba wzmocnienia konkurencyjności naszej gospodarki, zagwarantowania naszego bezpieczeństwa, a także przyspieszenia cyfrowej transformacji administracji, aby była ona bardziej efektywna i lepiej dostępna dla obywateli. Po czwarte budżet UE pomaga także w radzeniu sobie ze wspólnymi kryzysami, takimi jak pandemia COVID-19 i skutki rosyjskiej agresji na Ukrainę.
CZY BUDŻET UNII JEST DUŻY? Budżet UE to wydatki i dochody na dany rok, przy jednoczesnym poszanowaniu całkowitych kwot uzgodnionych w ramach długoterminowego budżetu UE. Obecny długoterminowy budżet UE obejmuje lata 2021-2027. Wynosi on 1,2 bln EUR, co stanowi około 1% PKB UE (produkt krajowy brutto = wartość towarów i usług wytworzonych na danym obszarze w określonym czasie). Unię tworzy 27 państw członkowskich o łącznej liczbie ludności wynoszącej ok. 450 milionów. Biorąc pod uwagę te liczby, roczny budżet UE jest w rzeczywistości dość niewielki – około 160-180 mld EUR rocznie w latach 2021-27. Jest to porównywalne z budżetem krajowym Danii, który dotyczy 5,6 mln osób i jest o około 30% mniejszy niż budżet Polski, która ma ok. 38 mln obywateli. Aktualny budżet Unii jest wyjątkowo uzupełniony o około 800 mld EUR z funduszu NextGenerationEU, tymczasowego funduszu wspierającego odbudowę po pandemii COVID-19. Długoterminowy budżet UE na lata 2021-2027, wraz z NextGenerationEU, wynosi zatem około 2 bilionów euro.