Zapraszamy do lektury najnowszego raportu „20 lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Doświadczenia z okresu negocjacji członkowskich istotne dla Ukrainy”. Materiał skupia się na doświadczeniach z okresu negocjacji akcesyjnych państw „dużego” rozszerzenia, w tym przede wszystkim Polski, tych zwłaszcza, które mogą mieć istotne znaczenie dla państw obecnie aspirujących do członkostwa.
Państwa „dużego” rozszerzenia znajdowały się w trudniejszym położeniu w porównaniu do państw obecnie aspirujących do członkostwa. Struktura UE pod koniec lat 90. była złożona (trójfilarowa), zarazem jednoznacznie artykułowany był zamiar ówczesnych państw członkowskich („15”) nakierowany na gruntowną reformę ustrojową Unii. Finalizacja „dużego” rozszerzenia przebiegała więc paralelnie z tym procesem. Nie było jasności co do struktury ustrojowej Unii do której przystępowano. Stąd przyjęto specyficzne rozwiązanie: sprawy dostosowań instytucjonalnych związane bezpośrednio z akcesem „12” uregulowano w Traktacie z Nicei (podpisanym 26.02.2001 r., wszedł w życie 1.02.2003 r.), natomiast głęboką reformę ustrojową Unii przesunięto – sfinalizowano dopiero w Traktacie z Lizbony (podpisanym 13.12.2007 r., wszedł w życie 1.12.2009 r.). Państwa obecnie aspirujące do członkostwa przystępować natomiast będą do Unii lizbońskiej, spójnej organizacji międzynarodowej.
Należy natomiast mieć na uwadze, że dramatyczne okoliczności polityczne obecnej fali rozszerzenia dyktowane są agresją Rosji Putina na Ukrainę i toczącą się w Ukrainie wojną. Wynikają z tych okoliczności istotne następstwa dla obecnego procesu rozszerzenia, przede wszystkim co do zakładanego tempa oraz zmiany jego formuły – zamiar nadania temu procesowi charakteru „stopniowalnego”, tj. zamiar maksymalnego włączania państw aspirujących do członkostwa w unijne polityki wraz z dokonanymi postępami dostosowawczymi do unijnych standardów.
Szereg doświadczeń z okresu „dużego” rozszerzenie może mieć jednak istotne znaczenie dla państw obecnie aspirujących do członkostwa. Jeśli chodzi o doświadczenia Polski, to szczególne znaczenie mogą one mieć dla Ukrainy. Ukraina jest – podobnie jak wówczas Polska – państwem o największym potencjale demograficznym w obecnej grupie państw ubiegających się o członkostwo. Po akcesie stanie się piątym co do wielkości państwem członkowskim, wyprzedzając Polskę.
Partnerami raportu są Polska Fundacja im. Roberta Schumana oraz Konferencja Ambasadorów RP.
Autorami raportu są Jan Barcz, Jarosław Pietras, Marcin Święcicki oraz Jan Truszczyński.