Peter Pellegrini został nowym prezydentem Słowacji. W II turze pokonał Ivana Korčoka 53 do 47%. Pellegrini będzie pierwszym Słowakiem, który w swoim życiu pełnił trzy najważniejsze funkcje w państwie, tj. prezydenta, premiera i przewodniczącego słowackiego, jednoizbowego parlamentu. Pellegrini jest także liderem ugrupowania Hlas-SD, które jest częścią obecnej koalicji rządowej, gdzie dominującą rolę pełnią premier Robert Fico i partia SMER-SD.
Pellegrini w przeszłości był również członkiem SMERu i współpracował blisko z Fico. Poróżnili się w 2018 roku, po zamordowaniu dziennikarza Ján Kuciaka, który opisywał niejasne powiązania mafijno-przestępcze będącego także wtedy u władzy SMERu. Fico, w wyniku społecznego oburzenia i protestów został zmuszony do dymisji, a nowym premierem został właśnie Pellegrini. Później odłączył się on od SMERu i założył własne ugrupowanie.
Przez ostatnie kilka lat Pellegrini kreował się na polityka bardziej umiarkowanego i proeuropejskiego, od skręcającego w kierunku prawicowego populizmu Ficy. Po wyborach parlamentarnych w 2023 roku znów współpracują oni w ramach koalicji rządowej. Zdaniem części komentatorów Pellegrini jest politykiem zależnym od Ficy, o czym ma świadczyć m.in. bezkrytyczne poparcie dla rządowego projektu nowelizacji kodeksu karnego, która, według opozycji, ma służyć uniknięciu odpowiedzialności przez zamieszanych w różne sprawy korupcyjne polityków SMERu. W ostatnim czasie Pellegrini zaczął się także dystansować od deklarowanego wcześniej wsparcia dla Ukrainy. Kluczył też w sprawie zgłaszanych ze strony SMERu propozycji ograniczeń dla organizacji pozarządowych czy mediów.
Pozycja prezydenta na Słowacji jest nieco słabsza niż w Polsce, nie ma on m.in. tak silnego prawa weta. Na początku istnienia niepodległej Słowacji prezydenta wybierał parlament. Jednakże pod koniec kadencji Michal Kováča (1997 rok) nie można było znaleźć większości dla nowego prezydenta. Było to na rękę ówczesnemu premierowi o autorytarnych zapędach – Vladimírowi Mečiarowi. Dzięki wakatowi na stanowisku głowy państwa mógłby on sprawować władzę w sposób prawie nieograniczony. W wyniku zorganizowanej akcji opozycji udało się jednak dodać pytanie o bezpośredni wybór prezydenta w organizowanym przez rząd w 1997 roku ogólnokrajowym referendum dot. ubiegania się o członkostwo w NATO i ew. rozmieszczenia obcych wojsk na Słowacji. W wyniku oszustw ze strony rządu Mečiara pytanie to nie zostało jednak wydrukowane na kartach referendalnych, a referendum zostało zbojkotowane przez znaczną część społeczeństwa. Ostatecznie jednak koalicja partii opozycyjnych odsunęła Mečiara od władzy po wyborach parlamentarnych w 1998 roku. Postanowiono też o zmianie sposobu wyboru głowy państwa, nie zwiększając jednocześnie specjalnie jego kompetencji. Pierwszym prezydentem wybranym w powszechnych wyborach w 1999 roku został Rudolf Schuster.
***
Rafał Dymek. ekspert Fundacji Schumana
***
Wesprzyj nas, przekaż 1,5% podatku Fundacji Schumana – działamy również w Twoim imieniu!
Więcej informacji: https://schuman.pl/wesprzyj-nas/